یکی از آفت‌های زبان «کلیشه» است. کلیشه واژه یا اصطلاحی است که شاید گرته‌برداری (تقلید سطحی از زبان دیگر) باشد، شاید هم فارسیِ اصیل باشد. شاید نادرست باشد، شاید هم خودش تنهایی درست باشد. ولی به‌جای چند یا چندین کلمهٔ دیگر به کار می‌رود که یا با آن‌ها مترادف است یا به‌نوعی هم‌پوشانیِ معنایی دارد. آن‌قدر جای آن‌های دیگر به کار می‌رود که آن کلمات دیگر کم‌کم فراموش می‌شوند.
کسی که گفتار و نوشتارش این اشکال را دارد، قدرت بیانش ضعیف می‌شود؛ چون تنوع کلماتی که به کار می‌بَرد کم است. کلیشه‌ها باعث ناتوانی زبان مادریِ گویندگان می‌شود؛ چون روزبه‌روز از کلمات زندهٔ آن می‌کاهد.
این ایراد را ناشی از تنبلیِ ذهنی گویشوران می‌دانند. یعنی تنبلی‌شان می‌آید در ذهن‌شان کلمهٔ مناسب را پیدا کنند؛ همان اولی را که به نظرشان برسد می‌گویند.

سیاههٔ کلیشه‌های فارسی در زبان گفتار و نوشتار دراز است. ولی ما گند برخی‌شان را درآورده‌ایم. از جمله واژهٔ «بالا» و «پایین» است که به‌جای هر جور صفتی به کار می‌بریم که دلالتِ کلی بر مفهوم کم‌بودن و بیش‌بودن کند. یکی دیگر هم فعل «داشتن» است. همه می‌دانیم که داشتن یعنی «دارا بودن». ولی معلوم نیست مثلا چرا می‌گوییم: «صدایم را داری؟» بله، صدا داشتنی هست. ولی وقتی «من صدا دارم» یعنی صدایم درمی‌آید؛ لال نیستم یا می‌توانم از حنجره‌ام صدا دربیاورم. اما «دیگری» چطور می‌تواند صدای «من» را داشته باشد؟ مگر خیلی دقیق تقلید کند. گیرم صدایم را هم خوب تقلید کرد؛ تصویر من را چطوری دارد؟!

از این‌ها گذشته از اینجا به بعد می‌خواهم حرف دیگری بزنم که شاید خلاف آنچه گفتم به نظر برسد. ولی منظورم توجیه اشتباه نیست؛ بلکه این است که شاید اگر دلیل اشتباه را بدانیم، بهتر به آن توجه کنیم و اهمیت بدهیم تا رفع بشود. نه مثل الآن که این حرف‌ها را نق‌ونوقِ چهار تا ملانقطی بدانیم و لج هم بکنیم.
این را هم مطابق رسم بگویم: این‌ها نظریات شخصی من است؛ لطفا حق مولف را رعایت کنید!پرهام غدیری‌پور - ویراستار و وب‌نویس و کتابدار

0
امتیاز

16 دی ماه 1400 ساعت: 12:29

شماره: 15297

29708
10019
89618

Guest

واژه‌ی «کلیشه» که از زبان فرانسه وام گرفته شده، نسبتاً جدید است. این واژه در اواخر قرن نوزدهم، به عنوان نام‌آوایی شبیه به صدای «کلیک» حاصل از ذوب شدن سرب روی صفحه‌ی چاپ ابداع شد. این واژه در آغاز، نام خود صفحه‌ی چاپ بود اما بعدها به استعاره‌ای در توصیف ابزارهای گفتاری قالبی و پیش‌ساخته تبدیل شد. تصادفی نیست که واژه‌ی «کلیشه» در ارتباط با فناوری جدید چاپ به وجود آمده است. انقلاب صنعتی و تمرکز بعدی آن بر سرعت و یک‌دستی، همزمان با تحول اجتماع و گسترش رسانه‌‌های جمعی رخ داد؛ وقتی به تدریج افراد بیشتری توانستند افکار و عقاید خود را در عرصه‌ی عمومی بیان کنند؛ امری که ناگزیر ترس از صنعت‌زدگی در گویش و اندیشه را برانگیخت. (توجه کنید که «stereotype» نیز واژه‌ی دیگری است که از دنیای چاپ وام گرفته شده و به الگو یا صفحه‌‌‌ای چاپی اشاره داشته است.) بنابراین، به نظر می‌رسد که یکی از ویژگی‌های متمایز مدرنیته این است که پایبندی به قالب‌های مرسوم، مغایر با عقل و هوش به شمار می‌رود.

0
امتیاز

16 دی ماه 1400 ساعت: 12:29

شماره: 15296

29708
10019
89618

Guest

کلیشه چیست؟ یک تعریف از سعید عقیقی
در پاسخ ِ یک دوست: می خواهی بدانی کلیشه چیست؟ کلیشه یعنی بیش از آن که به کیفیت ِ کارَت فکر کنی، به این فکر کنی که خواننده و بیننده در بارۀ کارَت چه خواهد گفت، یا بعدش چه خواهد شد، یا هر آنچه گفته‌ای، با همان شدت یا آهستگی که خواسته‌ای بگویی، دریافت شده یانه. کلیشه یعنی این که از ترس ِفهمیده نشدن، آن چه را می‌فهمی ننویسی، و به جایش فکر کنی چه طور می‌شود فهمیده‌های پیشین را دوباره سر ِ هم کرد. کلیشه یعنی به زور، خودآگاه جلوه کردن، حال آن که وقتی تنها به کارَت بیندیشی، می‌بینی بی آن‌که بخواهی، همه چیز در آن هست؛ و در این دَم،هیچ نیرویی قوی‌تر از ناخودآگاه نیست. باقی بقایت.

0
امتیاز

16 دی ماه 1400 ساعت: 12:27

شماره: 15295

جواب تو چیه؟

کاربر میهمان

حداکثر کاراکتر مجاز: 2000

ابزارهای ویرایشی:

به منظور نمایش شکیل تر کد های برنامه نویسی در متن پاسخ ها می توانید از این ابزار استفاده نمایید:
زبان کد:
متن کد: